Zet het blauw

Zet het blauw
van de zee
tegen het
blauw van de
hemel veeg
er het wit
van een zeil
in en de
wind steekt op

Beluister dit gedicht in het Nederlands
Stem: Lex van Iterson

Ontdek dit gedicht in een minuut

Waar ligt de grens tussen schilderkunst en poëzie? Willem Hussem begon als schilder van landschappen en portretten, en ging vanaf de jaren 1950 steeds meer abstract schilderen. Zo probeerde hij tot de kern van een beeld te komen. Dat deed hij ook in zijn gedichten. Die werden steeds korter en krachtiger, zoals ook in dit gedicht, waarin Willem Hussem met woorden het strand bij Scheveningen schildert.

Meer weten? Je kunt op deze website het gedicht beluisteren, je verdiepen in de totstandkoming en de maker en ontdekken wat Leidenaren ervan vinden.

Willem Hussem

Den Haag 1900 - 1974

Nadat hij als jonge jongen een jaar had gewerkt in de tabakshandel, wist Willem Hussem zeker dat hij kunstenaar wilde worden. Hij begon aan de kunstacademie maar botste met zijn docenten en besloot zijn eigen weg te gaan. Van zijn negentiende tot zesendertigste woonde en werkte hij in Frankrijk, waar hij vooral landschappen en portretten schilderde.

Hussem als modern kunstenaar

In 1936 keerde Willem Hussem terug in Den Haag. Daar groeide hij na de Tweede Wereldoorlog uit tot een van de bekendere Nederlanders schilders. Hij behoorde tot de avant-garde die experimenteerde met abstracte kunst. Hussem ontving meerdere prijzen, had enkele solotentoonstellingen en werd in 1966 gevraagd om het Nederlands paviljoen op de Biënnale van Venetië in te richten. Zijn werk bevindt zich in de collecties van toonaangevende Nederlandse musea voor moderne kunst, zoals het Van Abbemuseum, het Gemeentemuseum Den Haag en het Stedelijk Museum Amsterdam.

Hussem als dichter

Na zijn terugkeer naar Nederland begon Hussem ook te dichten. Zijn eerste bundel, De kustlijn, verscheen in 1949. Ook in de volgende bundels nam de zee een prominente plaats in. Het Scheveningse strand was dan ook een van zijn belangrijkste inspiratiebronnen. Hussem schreef vooral korte gedichten waarin hij beelden ‘schilderde’. Daarvoor ontving hij in 1965 de Jan Campert poëzieprijs.

Waar gaat dit gedicht over?

In dit gedicht ‘schildert’ Hussem een beeld van het strand. Hij doet dat zoals hij ook als schilder te werk ging: door trefzeker enkele streken neer te zetten en al het overbodige weg te laten. Opzetten, vegen: het zijn niet voor niets woorden die ook in de schilderkunst worden gebruikt, en ook de volgorde is die van een schilder. Eerst zet hij het blauw van de hemel en de zee op. Door het wit van een zeil erin te vegen, komt het beeld tot leven: de wind, die aan de kust nooit ver weg is, lijkt nu ook aanwezig. Zie je het voor je?

Ontstaan van het gedicht

In 1961, twintig jaar na zijn vorige dichtbundel, bracht Willem Hussem opnieuw een bundel uit: Steltlopen op zee. In die periode bleek hij een heel eigen, sobere stijl te hebben ontwikkeld. Hij liet de lezer kijken naar allerlei verschijnselen en gebruikte daarvoor geen woord te veel - net zoals zijn schilderkunst zich in deze periode had ontwikkeld. In al zijn werk probeerde hij tot de kern te komen, de essentie te vangen.

Zet het blauw

Een van de gedichten die een plekje kreeg in de bundel Steltlopen op zee was Zet het blauw. Hij vond het zelf een geslaagd gedicht, want toen hij een paar jaar later een bloemlezing met zijn beste werk uitbracht, kreeg het daarin een plekje.

Stadsverhalen

Aan de Kaiserstraat, omringd door oude universiteitsgebouwen, ligt Huize de Roze Parel. Tussen de fietsen staan ingezakte banken en leunstoelen op straat. Daaraan kan je zien dat er studenten wonen. Tegen de avond breekt de zon even door tussen de hoge gebouwen. De studenten komen voorzichtig uit hun collegezalen en hun kamertjes. Het gedicht van Willem Hussem licht diepblauw op boven hun hoofden. Hussem was dichter en beeldend kunstenaar. Hij schilderde met woorden van waterverf. De voorjaarswind tocht fris tussen de flats. De zetels zijn nog nat van een lentebuitje. Met een biertje en onder elkaar merken de studenten dat nauwelijks. Ze zitten langs de oevers van de Zijl of in een bootje op de Kagerplassen. Langzaam zakt de zon rood achter de horizon.

Fotografie: Patricia Nauta
Tekst: Joop van Gerven

Ik heb een verhaal bij dit gedicht

Heeft dit gedicht een speciale betekenis voor jou? Herinner je nog wanneer je het voor het eerst hoorde bijvoorbeeld? Of ben je het ooit ergens onverwachts tegengekomen? Laat het ons weten op muurgedichten@taalmuseum.nl! We voegen jouw verhaal graag toe aan deze website.

Willem Hussem in Leiden

Foto Inge Harsten

Dit muurgedicht is in 1994 aangebracht op de muur van een studentencomplex aan de Kaiserstraat 24. Het was het 18e muurgedicht dat Stichting TEGEN-BEELD in Leiden realiseerde. Rechtsonder is de signatuur - het spinnetje - van Bruins als de schilder van het gedicht zichtbaar en het rode balkje van Walenkamp die dit gedicht uitkoos. Het muurgedicht is in april 2009 gerestaureerd en heeft sindsdien de huidige kleuren.

Zelf woonde Willem Hussem overigens nooit in een studentenhuis. Hussem was autodidact: hij ging naar de Kunstacademie, maakte de opleiding niet af maar ontwikkelde zich in de praktijk tot veelzijdig schilder en dichter.

Willem Hussum en Den Haag

Toen Willem Hussem zich in 1936 in Den Haag vestigde, wist hij een ding zeker: hij wilde nooit meer weg. Het verhaal gaat dat hij, als hij bijvoorbeeld op reis naar Groningen ging, altijd met borreltijd weer in Den Haag terug wilde zijn. Hussem had heel veel vrienden in de Haagse cultuurscene. Ze kwamen samen in hun stamkroeg café De Posthoorn. Daar ontstond rondom Hussem de Posthoorngroep, een collectief van experimentele kunstenaars.

Citaten

Hij geeft zijn beelden niet zoals hij ze ziet, maar zoals men ze ziet als men goed kijkt.

Gerrit Borgers over Willem Hussem.

Het kenmerk van Willem Hussems kunst is zijn kernachtigheid.

Leeuwarder Courant, 8 juli 1977.

Wanneer je kijkt
zie je nog niet
wanneer je ziet
grijpt het je aan

Willem Hussem in Het afscheid tussen ons in

Wist je dat?

Hussem deed mee aan allerlei exposities en tentoonstellingen in verschillende plaatsen in Nederland, maar er zat weinig lijn in de gelegenheden waar hij zijn werk exposeerde. Bewonderaars hebben later wel gezegd dat dit de reden is dat hij nooit echt algemeen bekend is geworden.
In eerste instantie schilderde hij realistisch, maar later, na 1939, ging hij zich ook erg interesseren voor moderne schilderkunst, onder andere door zijn kennismaking met het werk van Picasso.
Dit gedicht is in opdracht van de toenmalige ambassadeur door Stichting TEGEN-BEELD in het Nederlands en Frans aangebracht op een muur van zijn residentie, het Hôtel d’Avaray aan de Rue de Grenelle 85 te Parijs.

Put the blue

Put the blue
of the sea
against the
blue of the
heavens, wipe
some white
of a sail
in it and the
wind starts to blow

Setze das Blau...

Setze das Blau
des Meeres
gegen das
Blau des
Himmels wische
das Weiß
eines Segels
hinein und der
Wind kommt auf

Übersetzung: Betsy en Kirstin Zeyer

Mettez le bleu...

Mettez le bleu
de la mer
Sur
le bleu
du ciel
Passez-y
le blanc
d'une voile
Et le vent se lève

Traduction: Coby Chambaud

Meer weten?

Dit lemma is geschreven door Lianne Heslinga en het Taalmuseum. De vertaling naar het Engels is door Natasja Oorthuis. Er is gebruik gemaakt van de volgende publicaties:

Hussem, Willem. Warmte vergt jaren groei. Bloemlezing als catalogus bij tentoonstelling (Eindhoven, 1992).
Hussem, Willem, (i.s.m. Galerie Nouvelles Images te Den Haag). Zet het blauw/ van de zee/ tegen het/ blauw van de/hemel veeg/er het wit/ van een zeil/ in en de/wind steekt op (Amsterdam, 1977).
Steenbruggen, Han. Willem Hussem: tussen schrift en leegte (Eindhoven 1994).
Roest, de, Henk. En de wind steekt op! Kleine ecclesiologie van de hoop (Zoetermeer 2005).
Archief Leidsch Dagblad.
Willem Hussem Festivalmaand.
Column J.J.A. van Doorn in NRC Handelsblad over dit gedicht.
Biografie Willem Hussem op DBNL.nl